Talfiq - Mieszanie opinii różnych mazhabów
Odpowiedział Szejkh Hamza Kamarali, nauczyciel w Sunni Path Academy, zgodnie z szkołą szafi'icką
Pytanie:
Mam kłopot ze zrozumieniem konceptu "czynu" w idei, że nie można łączyć elementow z różnych madhabów tworząc w ten sposób okropny miks, którego żaden madhab (szkoła teologiczna) by nie zaakceptował. Nie rozumiem, czym jest owy "czyn". Modlitwy zdaje się być jednym rodzajem uczynku, nie ma wątpliwości; nie możesz się modlić jednego rakatu jako Hanafi, a innego jako Maliki. Mam problem z zrozumieniem jak łuzu i modlitwa mogłyby być tym samym rodzajem czynu. Istnieje między nimi różnica. Czy mógłbyś również wyjaśnić, dlaczego tworzenie mieszanki z różnych szkół jest tak bardzo niepożądane?
Odpowiedź:
W imię Allah, Boga Litościwego i Współczującego!
Naszym celem, jak wyjaśnia Koran, jest wielbienie Allah. Allah stworzył nas na ziemi i nakazał nam wykonanie pewnych działań i powstrzymanie się od innych. Aby być Mu posłusznym, musimy wiedzieć, czego On od nas żąda. Dlatego wiedza religijna jest bardzo ważna.
W kwestii fiqh (wiedzy w zakresie teologii świętego prawa) muzułmanie dzielą się na dwie kategorie (po więcej informacji można przeczytać "Principles of Islamic Judisprudence" Kamali'ego).* Są albo mudżtahidami (posiadają odpowiednią wiedzę i kwalifikacje do wydawania fatł [fatła to zarządzenie prawne obowiązujące muzułmanów, zgodne z prawem szariatu] na podstawie Koranu i sunny) albo muqallidami (nie posiadają kwalifikacji, więc muszą udać się do kogoś, kto ją ma, by uzyskać odpowiedź zgodną z prawem Allah wobec danej kwestii). Żaden muzułmanin nie powie, że nie mamy podążać za Koranem i sunną. Pytanie brzmi raczej: czy posiadamy odpowiednie kwalifikacje, by wydawać samemu fatły, czy może potrzebujemy pomocy upoważnionych do tego osób?
Idżtihad (sposób pozwalający na wydawanie fatły wobec kwestii, która nie zaistniała za życia Proroka solallahu 'Alajhi ła sallam ze względu za zmiany w świecie zaistniałe z duchem czasu):
Istnieje kilka rodzajów osób nieupoważnionych do wydawania fatł. Tylko jeden z rodzajów, najwyższy w hierarchii, jest upoważniony do niepodążania za madhabami (nazywa się mutlaq mudżtahid i oznacza osobę, która wiedzą dorównała wszystkim z czterech imamów pod względem prawoznawstwa, języka arabskiego, umiejętności aplikowania zasad prawnych w wydawaniu orzeczeń w oparciu o Koran i sunnę). Imam Nałałi napisał w "Madżmu" że tego typu osób nie ma już między nami od dawien dawna (od specyficznej dla nich ery z przeszłości). Jedynym idżtihadem nadal będącym w użyciu jest dziś prawdopodobnie wydawanie fatł (przeczeń prawnych) względem kwestii, które nie miały dotąd miejsca w historii zatem nie były zaadresowane przez klasyczną pracę madhabów.
Jako że mudżtahid może wydawać orzeczenia bezpośrednio na podstawie głównych źródeł (Koran, sunna, idżma tj porozumienie i zgodne orzeczenie ogółu uczonych w danej kwestii oraz Qijas tj porównywanie i używanie kontrastu nauk Koranu i nauk z hadisów celem wydania orzeczenia na podstawie istniejącego już orzeczenia wobec nowozaistniałej kwestii).
Taqlid
Koncept autorytetu nie powinien być zbyt trudny do zrozumienia. Żadna z społeczności nie zezwoliłaby na operację chirurgiczną osobie, która nie skończyła szkoły medycznej, ani nie pozwoliłaby budować mostu osobie bez odpowiednich kwalifikacji by to zrobić. Czy nie ma to tym samym sensu, by zdefiniować kryteria, powstrzymując osoby nieupoważnione od zrujnowania życia przyszłego muzułmanów?
Jest to haram, zabronione, by osoba nieupoważniona do wydawania fatł (muqallid) podejmowała się tego nawet jeśli dojdzie do poprawnej odpowiedzi.
Prawa Allah nie są czymś, co można traktować lekceważąco lub bawić się z nimi, tylko osoby wykwalifikowane by to robić mają prawo decydować co jest halal a co haram. Mudżtahid, uczony w prawoznawstwie islamskim, jest dla przeciętnego muzułmanina tym, czym Koran i sunna są dla uczonego. By zrozumieć wymagania Allah wobec konkretnego zagadnienia odwołujemy się do ksiąg prawoznawstwa czterech uczonych, nie do Sahih Bukhari lub Sahih Muslim. Nie dlatego, że nie chcemy podążać za Koranem i sunną, a dlatego, że jesteśmy w stanie podążać za Koranem i Sunną tylko przy pomocy kogoś, kto rozumie ich przekaz.
Jeśli uczony w prawoznawstwie spojrzy na modlitwę przeciętnego muzułmanina i stwierdzi, że jest ona prawidłowa, muzułmanin zostaje zwolniony z odpowiedzialności przed Allah wobec jej poprawności niezależnie od tego jakimi hadisami obrzucą go Salafici lub inni nowocześni muzułmanie. Allah wymaga od muqallida (niewykwalifikowanego w prawie) by zapytał i dowiedział się od mudżtahida (uczonego w prawie) mówiąc "Pytajcie tych, którzy mają wiedzę prawdziwą (o Boskich Objawieniach), jeśli sami nie wiecie." (21:7)**. Ci, którzy odsuwają na bok madhaby i podążają za tym, co im się wydaje właściwe, ryzykują bycie włączonym w złość Proroka sollalahu 'Alajhi ła sallam, kiedy powiedział: "Zabili go, niech Allah też ich zabije, dlaczego nie zapytali skoro nie mieli (odpowiedniej) wiedzy?" (Hadis ze zbioru Abu Dałud wobec sytuacji gdy osoba z raną na głowie nie chciała zdjąć bandażu do wykonania łudzu, ale ludzie wokół niej wywarli presję, że łudzu będzie nieważne, zamiast zapytać o to, co powinni zrobić w takim wypadku).
Talfiq
I tu pojawia się talfiq. Talfiq ma łączyć stanowiska więcej niż jednej szkoły, tak aby powstały miks był nie do przyjęcia przez wszystkich mudżtahidów. Na przykład ktoś, kto krwawi i decyduje się podążać za szkołą Szafi’i na łuzu, nie może podążać za szkołą Hanafi w modlitwie poprzez nie recytowanie fatihy za imamem, ponieważ obie szkoły powiedziałyby, że jego modlitwa jest nieważna. Muqallid, który robi talfiq w ten sposób, nie zwolnił się ze swojej odpowiedzialności przed Allahem, ponieważ nie ma mudżtahida, który spojrzałby na jego działanie i powiedziałby, że zrobił to, o co poprosił go Allah. Mając to na uwadze, definicja talfiq według Imama Ibn Hadżara al-Haytamiego (którego słowo wraz z imamem Muhammadem al-Ramlim stanowi ostatnie słowo pod względem fatwy w szkole Szafi’ickiej) ma doskonały sens. Powiedział: „Ktokolwiek oskarża imama w jakiejś sprawie, musi przestrzegać wymagań jego madhabu w tej sprawie i wszystkim innym, co jest z nią związane”. (I’atu’l-talibin, 4.219). Ponieważ wudu i salat są ze sobą powiązane (łudzu jest warunkiem modlitwy), w obu przypadkach należy podążać tą samą szkołą. Ponieważ zakat, post, pielgrzymka i modlitwa nie są ze sobą powiązane, w każdej z nich można uczęszczać do innej szkoły.
Mieszanie między szkołami bez Talfiq
Ponieważ obowiązkiem muqallida, przeciętnego muzułmanina, jest tylko spełnienie wymagań stawianych przez któregokolwiek z madhabów, można sobie wyobrazić, że można podążać za pozycjami wielu szkół w sposób, który unika talfiq, modląc się Fadżr jako Hanafi, Zohar jako Szafi'i, 'Asr jako Hanbali i Maghrib jako Maliki, i można by zwolnić się z odpowiedzialności za wykonanie tych czterech modlitw. Możliwość kierowania się opinią innej szkoły może być przydatna, gdy podążanie za własnym madhabem prowadziłoby do niepotrzebnych utrudnień, dlatego uczeni wspominają, że różnice zdań to miłosierdzie.
'Ulama (uczeni) wspominają jednak również (wśród nich Ibn Hadżar w tym samym odnośniku, co powyżej), że ktoś, kto zajmuje stanowiska w innej szkole bez potrzeby i tylko po to, aby szukać łatwiejszej drogi, jest grzeszny i przez to staje się fasiq (skorumpowany).
Nie należy tego lekceważyć i jest to szczególnie istotne w dzisiejszych czasach ze względu na łatwość, z jaką można poznać opinię innego madhaba na określony temat. Wielu z nas może identyfikować się z Hanafimi, Szafi'imi czy Hanbalimi, a oglądanie łatwych opinii w innym madhabie może czasami wydawać się kuszące.
Poszukiwanie łatwych rozwiązań w madhabie innym, niż ten, za którym zwykle postępujemy, bez żadnej naglącej potrzeby, byłoby grzechem. Na koniec, ci, którzy jeszcze tego nie zrobili, powinni przeczytać artykuły o madhabach, taqlid i idżtihad na stronie internetowej Mas'ud Khan Shaykh Hamza Yusuf, Shaykh 'Abd al-Hakim Murad i Shaykh Nuh Keller. Te i inne artykuły na tej stronie są niezbędną lekturą dla wszystkich sunnickich muzułmanów w tych niespokojnych czasach.
Allah wie najlepiej.
Hamza Karamali
Adnotacja:
(1) Chociaż książka Kamali jest jednym z najlepszych odniesień do usul al-fiqh dostępnych w języku angielskim, autor opiera się głównie na niektórych współczesnych arabskich pracach na ten temat, a wiele z nich ma modernistyczne skłonności, które są sprzeczne z klasyczną nauką islamu. Jest to szczególnie widoczne w niektórych kontrowersyjnych stanowiskach przedstawionych przez autora w części poświęconej idżtihad. Dlatego książkę należy czytać z przymrużeniem oka.
(2) Prorok (solallahu 'Alajhi ła sallam) powiedział: „Są trzy rodzaje sędziów: jeden jest w Raju, a dwóch w Ogniu. Jeśli chodzi o tego, który jest w Raju, to jest tym, który zna prawdę i zgodnie z nią sądzi. Ten, kto zna prawdę i krzywdzi innych, rządząc [przeciw prawdzie], jest w Ogniu. Ten, kto rządzi będąc ignorantem, jest [także] w Ogniu ”. (Abu Dałud, Tirmidzi, Ibn Madżah). 'Allamah al-Sindi (Niech Allah ma nad nim litość) powiedział w swoim komentarzu do Sunan Ibn Madżah:„ Ogólność sformułowania [„Ten, który rządzi będąc ignorantem”] obejmuje przypadek, kiedy on ocenia poprawnie. Dzieje się tak, ponieważ zasługuje na Ogień, ośmielając się podjąć takie działanie bez wiedzy."
(3)Moderniści i reformatorzy upierają się, że ten werset (21:7) został ujawniony w pewnym kontekście. Takie zastrzeżenia wskazują jednak na brak wiedzy o usul al-fiqh: nauce, którą należy opanować przed podjęciem próby zinterpretowania któregokolwiek z podstawowych tekstów. Teksty usul mówią nam, że ogólne oświadczenia złożone z określonych powodów nie ograniczają się do konkretnych powodów, ale raczej mają ogólne zastosowanie do wszystkich sytuacji (al-‘ibratu bi ’umum al-lafdh la bi khusus al-sabab). Ktoś, kto nie rozumie tego punktu, musi przestudiować zasady, zanim wniesie jakiekolwiek zastrzeżenia. Niezależnie od tego, kwestia, o której mówi wers, jest oczywista nawet bez tego.